Terwijl het klassieke religieuze leven afneemt in Nederland, zijn er de afgelopen decennia veel nieuwe religieuze gemeenschappen ontstaan. In de KNR-Bulletins belichten we verschillende van deze gemeenschappen: het Jeannette Noëlhuis in Amsterdam en de Dorothy-gemeenschap in Amstelveen. Zij maken deel uit van de Catholic Workerbeweging.
Catholic Workerbeweging
De Catholic Workerbeweging is in 1933 ontstaan in New York op initiatief van de Amerikaanse journaliste Dorothy Day en de Franse vagebond-filosoof Pierre Maurin. Ze wilden de katholieke sociale leer consequent in de praktijk brengen en begonnen een ‘Huis van gastvrijheid’. Daar boden zij vanuit een spiritualiteit van solidariteit en barmhartigheid concrete hulp aan mensen. Liefdadigheid combineerden zij met directe actie voor een meer rechtvaardige wereld. Dit vanuit de overtuiging dat we als christenen geroepen zijn om niet alleen maar hulp te bieden, maar ook de oorzaken van armoede en geweld aan te klagen.
Eind jaren ’80 waaide de beweging over naar Europa. Het Jeannette Noëlhuis opende in 1988 haar deuren in de stedelijke jungle van de Amsterdamse Bijlmermeer. In oktober 2020 startte een groep jonge vrienden van het Noëlhuis de Dorothy-gemeenschap in de polder tussen Amstelveen en Uithoorn. De naam verwijst niet alleen naar Dorothy Day maar ook naar de Amerikaanse zuster Dorothy Stang, van de Congregatie van O.L. Vrouw van Namen. Zij werd in 2005 in Brazilië vermoord vanwege haar inzet voor het behoud van het regenwoud en strijd tegen de onderdrukking van de kleine boeren in de Amazone.
Op beide plekken delen leden van de kerngroep op familiale manier hun leven met ongedocumenteerde vluchtelingen. Het zijn twee levendige en vaak ook chaotische huishoudens. Het tegendeel van een kloosterlijk leven, zo zou je geneigd zijn te denken. Toch voelen veel leden van deze gemeenschappen zich geïnspireerd door de tradities van religieus leven en zijn er warme contacten met gemeenschappen van religieuzen. Een gesprek over raakvlakken en verschillen.
Inzet voor een betere wereld
Er is een herkenbaar verlangen naar dienstbaarheid aan medemensen en Gods schepping en inzet voor een betere wereld. “De gastvrijheid die we bieden bij de Catholic Worker is laagdrempelig en ook dat zorgt voor grote diversiteit. De gebroken wereld komt bij ons binnen.”
Net als in kloosters leven de leden samen met mensen die geen familie en ook niet per se vrienden zijn. “Religieuzen hebben een lange ervaring van hoe men om kan gaan met de onderlinge dynamiek in een gemeenschap, met name ook wanneer gemeenschapsleven spannend wordt. Daar kunnen we als nieuwe leefgemeenschappen veel van leren. Religieuzen zijn een beetje onze ‘oudere en wijzere zusters en broeders’.”
Inspiratie bieden
Ook waar het gaat om toewijding aan het geestelijk leven en gebed en op het gebied van vorming van nieuwe leden, kunnen deze gemeenschappen wat leren van de religieuzen. Anderzijds bieden deze gemeenschappen wellicht ook inspiratie aan religieuzen. “Het kan inspirerend zijn voor religieuzen te weten dat religieus gemeenschapsleven op nieuwe manieren doorgaat, en dat jongere mensen hiervoor kiezen. Vanuit een kritische blik op hoe het eraan toegaat in kerk en wereld, kunnen religieuze tradities nieuwe betekenis krijgen. Hoe kan armoede bijvoorbeeld zo geleefd worden dat het een alternatief biedt op hoe we omgaan met mensen die worden gemarginaliseerd en als alternatief op de consumptiemaatschappij die de aarde vernietigt? Hoe kunnen devotionele praktijken ons helpen om ons in te blijven zetten voor vrede en gerechtigheid? Rond dit soort kwesties kunnen we samen optrekken met religieuzen.”
Geen geloften
Een verschil met het klassieke religieuze leven is dat leden van de Catholic Workerbeweging geen geloften afleggen. Sommigen blijven lang, anderen kort. De leden waarderen die de grote vrijheid. “Dorothy Day was niet alleen een vrome en toegewijde katholiek, maar ook een overtuigde pacifiste en anarchiste. Ze weigerde om constituties of hiërarchische structuren in te stellen. Elke gemeenschap heeft de vrijheid om de basiswaarden van de Catholic Worker naar eigen inzichten en behoeften vorm te geven. Daardoor kan men vrijelijk experimenteren en eigen keuzes maken als gemeenschap. Besluiten nemen we zoveel mogelijk met consensus.”
“Pierre Maurin sprak vaak over de noodzaak van ‘building a new society within the shell of the old’ (bouwen aan een nieuwe samenleving binnen de verharde structuren van de oude). Dat kan wat ons betreft de weg zijn die klassieke en nieuwe vormen van religieus leven samen kunnen gaan.”
Lees meer over nieuwe vormen van religieus leven