In oktober 2021 startte het proces voor de Bisschoppensynode 2021 -2024 ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’. De Bisschoppensynode zelf wordt in twee delen in oktober 2023 en oktober 2024 in Rome gehouden. Voorafgaand hieraan is een route van drie jaar uitgezet waarin de bisschoppen wordt gevraagd te luisteren naar alle gremia in de kerk. Iedereen is uitgenodigd om mee te denken over hoe in de toekomst gelovigen mee kunnen praten in de kerk. In eerste instantie zou het proces twee jaar duren, maar paus Franciscus heeft dit met een jaar verlengt.
update 26 mei 2023:
Nederlandse vertaling slotdossier Europese continentale fase beschikbaar
Van 5 tot en met 11 februari 2023 werd in Praag een bijeenkomst voor de Europese continentale fase van de Synode gehouden. 140 gedelegeerden vanuit de 39 bisschoppenconferenties van Europa kwamen samen in de Tsjechische hoofdstad. Daarnaast waren er nog ruim 200 online deelnemers. Gedurende vier dagen werd gesproken over het werkdocument voor de continentale fase met als titel ‘Vergroot de ruimte in uw tent’. Ook de reacties vanuit de verschillende landen hierop werden besproken. Vanuit Nederland namen Mgr. van den Hende, pater Richard Steenvoorde OP, mevrouw Lisette van Oordt en prof. Monique van Dijk-Groeneboer deel. Deze laatste hield een interventie namens de Nederlandse delegatie. Deze is elders op deze pagina te vinden.
Aan het einde van deze Assembly is de ontwerptekst voorgelezen van het gezamenlijke slotdocument. Het was de synthese van alle reacties die geklonken hadden. De Nederlandse vertaling van het definitieve slotdocument is verzorgd door de projectgroep Luisterend op weg en is ook te vinden op de officiële Vaticaanse website van de Synode.
Nederlandse vertaling Slotdocument Europese continentale fase
update 4 april 2023:
Luisterend op weg
De Konferentie Nederlandse Religieuzen, het Netwerk Katholieke Vrouwen en het Bisdom van ’s-Hertogenbosch bundelen hun krachten in het wereldwijde synodale proces dat door paus Franciscus is opgestart. Met dit proces nodigt de paus alle gedoopten uit om verantwoordelijkheid te nemen voor de Kerk van morgen. Om een impuls te geven aan deze oproep presenteren deze drie katholieke organisaties een nieuw gezamenlijk initiatief ‘Luisterend op weg’.
De titel van het project geeft aan wat de kern is van een synodale kerk, namelijk een gemeenschap waar iedereen naar elkaar luistert, ook naar hen wiens stem niet gehoord wordt. Deze bijzondere katholieke samenwerking wil deze manier van kerk-zijn voor hun achterbannen stimuleren met het oog op de toekomst van de kerk.
Aan de slag
Hiertoe zullen werkvormen, gesprekshandleidingen, praktische ondersteuning en artikelen worden ontwikkeld en aangeboden. Zowel voor pastoraal kader, organisaties als voor gelovigen die aan de slag willen met de synodale weg. Daarnaast wordt een netwerk gebouwd van mensen, groepen, bewegingen en organisaties die hierin samen willen optrekken. Dit alles is te vinden op www.luisterendopweg.nl
Lezing over synodale proces
De presentatie van het project ‘Luisterend op weg’ vond plaats na de publiekslezing van prof. dr Myriam Wijlens over het Synodale Proces op 31 maart. Aansluitend aan deze academische lezing was het brede katholieke netwerk uitgenodigd voor een netwerkbijeenkomst. Deze bijeenkomst had tot doel met elkaar uit te wisselen welke initiatieven rond synodaliteit op stapel staan binnen de verschillende organisaties. “Vanuit het synodeproject ‘Luisterend op weg’ willen we inventariseren wat we samen kunnen doen met andere organisaties en hoe initiatieven elkaar kunnen versterken”, aldus Laetitia van der Lans namens het projectteam.
Projectteam
‘Luisterend op weg’ wordt gedragen door een projectteam met daarin afgevaardigden van de drie organisaties:
- Gerard Moorman – Konferentie Nederlandse Religieuzen
- Laetitia van der Lans – Netwerk Katholieke Vrouwen
- Jeroen Goosen – Bisdom van ’s-Hertogenbosch
- Karin Bornhijm – projectcoördinator
update februari 2023:
Continentale fase
De eerste, ‘diocesane’ fase werd in augustus 2022 afgesloten. 112 van de 114 bisschoppenconferenties in de wereld hebben samenvattingen gestuurd aan Rome van de gesprekken die zijn gevoerd in het kader van het Synodaal Proces. In de tweede fase die nu is aangebroken, zullen continentale vergaderingen plaatsvinden. Doel is “om de onderscheiding voort te zetten […] in overeenstemming met de sociaal-culturele bijzonderheden van hun respectieve regio’s.”
Deze fase is nu dus met een jaar verlengd. De paus lichtte zijn besluit als volgt toe: “De vruchten van het in gang gezette synodale proces zijn talrijk. Maar om ze tot volle bloei te laten komen, is het noodzakelijk geen haast te maken. Om meer tijd te hebben voor overleg heb ik daarom besloten dat de synodevergadering in twee zittingen wordt gehouden. De eerste van 4 tot en met 29 oktober 2023 en de tweede in oktober 2024. Ik vertrouw erop dat deze beslissing zal leiden tot een begrip van synodaliteit als een opbouwende dimensie van de Kerk. Ook zal het iedereen helpen om het te beleven als een tocht van broeders en zusters die de vreugde van het Evangelie verkondigen.”
Voor de continentale fase is een werkdocument opgesteld uit alle verslagen van de bisschoppenconferenties en vele andere gremia uit de eerste fase. Dit werkdocument kreeg als titel: “Vergroot de ruimte in uw tent.” Uit de vele verslagen blijkt dat er dringend behoefte is aan veranderingen in de Kerk. De Kerk is ‘Gods volk onderweg’, dat impliceert dat er meer en beter naar elkaar moet worden geluisterd. Katholieken wereldwijd verlangen naar een Kerk die mensen welkom heet en waar allen worden uitgenodigd om deel te nemen en een bijdrage te leveren. Het werkdocument, dat veel citaten bevat uit de verslagen en in een begrijpelijke taal is opgesteld, benoemt veel verschillende zaken open en eerlijk.
Officiële Nederlandse vertaling werkdocument Continentale fase Synode
Europese bijeenkomst Praag 5-12 februari 2023
Van 5 t/m 12 februari komen delegaties uit heel Europa samen in Praag, in het kader van de continentale fase van het synodaal proces. De Nederlandse delegatie heeft haar reactie gegeven bij monde van prof. dr. Monique van Dijk-Groeneboer. Haar interventie is hier te lezen: Praag – interventie Nederlandse delegatie. Verder heeft pater Richard Steenvoorde een terugblik op de bijeenkomst geschreven, onder de titel Grote verschillen maar een gedeelde missie.
Netwerk Katholieke Vrouwen, bisdom Den Bosch en KNR verzamelden reacties op het Werkdocument
Verrassend en verfrissend, zo noemen velen het synodale proces dat gaande is in de Rooms-Katholieke kerk. Verrassend omdat veel specifieke pijnpunten wereldwijd blijken te leven onder katholieken. Verfrissend vanwege de eerlijkheid waarmee dit alles benoemd wordt in het Werkdocument Continentale Fase (WCF). Ook de titel van dit document: ‘Vergroot de ruimte van uw tent’ toont een voor menigeen onvermoede open houding.
Input voor Nederlandse delegatie
Om de Nederlandse delegatie voor te bereiden op de Europese synodale ontmoeting in Praag van 5 tot 12 februari a.s. verzamelden het Netwerk Katholieke Vrouwen, het bisdom van ’s-Hertogenbosch en de Konferentie Nederlandse Religieuzen reacties op dit Werkdocument. Binnen een kleine drie weken kwamen enkele tientallen reacties binnen van diverse individuen en groepen uit de kerk.
Erkenning van pijnpunten
Uit de reacties blijkt dat velen zich eindelijk erkend voelen, juist omdat heikele kwesties niet alleen in Nederland blijken te spelen. Dan gaat het met name om de positie van vrouwen, de onthouding van de sacramenten aan lhbti’ers en mensen die hertrouwd zijn na een scheiding, de kloof tussen clerus en gelovigen en het gebrek aan transparantie binnen de kerk.
Jongeren, migranten en nieuw leiderschap
Uit de reacties komt sterk naar voren dat het in het vervolg van het synodaal proces vooral moet gaan over de vraag hoe je in onze geseculariseerde samenleving geloofwaardig en gastvrij kerk kunt zijn. De aandacht voor jongeren en migrantengelovigen heeft prioriteit, zegt men. En er klinkt een roep om (her)bezinning op vormen van leiderschap in de kerk.
Betrokkenheid en weerstand
Uit de ontvangen reacties spreekt een grote betrokkenheid en verlangen om bij te dragen aan het synodale proces. De organisatoren van deze inventarisatie realiseren zich echter dat menig gelovige nog niet of nauwelijks weet heeft van het synodaa
l proces. En dat er onder de gelovigen weerstand leeft; ze zien geen heil in een breed proces waarin alle mensen van goede wil een stem hebben.
Nieuwe energie
Ondanks de voorzichtige start in Nederland blijkt het synodale proces een bron van nieuwe energie en vitaliteit voor de kerk. Synodaal met elkaar op weg gaan, met alle onderlinge verschillen die er ook mogen zijn, is naar de overtuiging van de drie organisaties de beste manier om te werken aan toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland.
Kijk hier voor de Samenvatting Nederlandse reacties op Werkdocument Continentale Fase
12 januari 2023: webinar Andante en Catholic Women’s Council
Op 12 januari, van 18.00 tot 20.00 uur organiseren de internationale vrouwenorganisaties Andante en Catholic Women’s Council een nieuw webinar. Zij proberen zo veel mogelijk afgevaardigden die naar Praag gaan, erbij te betrekken, en deze in gesprek te laten gaan met de deelnemers. Aanmelding kan via deze link: Webinar Andante / Catholic Women’s Council 12 januari.
7 december 2022: webinar
Het Netwerk Katholieke Vrouwen, de Konferentie Nederlandse Religieuzen en het Bisdom Den Bosch organiseren opnieuw een webinar in het Synodaal proces. Het vindt plaats op 7 december van 19.00 u. tot 21.00 uur. Het heeft als titel ‘Hoopvol op weg naar een synodale kerk’. Voorafgaand aan het webinar worden om 19.00 uur de vespers gebeden in de kathedrale basiliek van Sint Jan in Den Bosch waarin bisschop De Korte zal voorgaan.
Om 19.30 u. start het webinar met een inleiding van prof. dr. Myriam Wijlens. Zij is lid van het secretariaat van de bisschoppensynode en zal het werkdocument toelichten. Vier sprekers reageren inhoudelijk, elk vanuit een eigen perspectief: Lucas Brinkhuis als jongere; Shirleni Blanken vanuit een migrantengemeenschap; zuster Pascale Fourmentin o.c.s.o. vanuit de religieuzen; en mgr. Gerard de Korte bisschop van Den Bosch. Jos Moons s.j. zal ten slotte enkele conclusies formuleren. Laetitia van der Lans modereert het webinar.
Ieder die wil meedenken en meepraten over een synodale Kerk is van harte welkom om deel te nemen. Deelname is mogelijk via de websites van de drie organisaties, dus ook via deze website. Opgave vooraf is niet nodig. De livestream van het webinar blijft op deze sites beschikbaar om terug te kijken.
Kijk hier de livestream vanaf 19.00 uur.
9 juni 2022: bijeenkomst over het Slotdocument
Na online startbijeenkomst in januari met o.a. professor Myriam Wijlens organiseerde de KNR nog een viertal online bijeenkomsten waarin religieuzen met elkaar in gesprek gingen over de verschillende thema’s van de Synode. Daarnaast voerden enkele congregaties in eigen kring gesprekken over de synodale thema’s en deden daarvan verslag. Al deze verslagen zijn door een werkgroep uitgewerkt tot een slotdocument met als titel ‘Het verlangen bij te dragen aan een synodale kerk. Tijdens een bijeenkomst op 9 juni is het gepresenteerd aan de religieuzen. Broeder Bernardus Peeters, generaal abt van de Trappisten en voormalig voorzitter van de KNR, zuster Beatrice Faye die betrokken is bij het secretariaat van de Synode in Rome, zuster Anne-Marie Bos o.carm, zuster Catharina Al o.p. en Mgr. de Korte gaven een eerste reactie. U kunt hun bijdragen en de tekst van het document hiernaast vinden.
De hele middag was een livestream te volgen. U kunt deze hieronder terugkijken.
Religieuzen gevraagd mee te denken
Ook de KNR evenals alle andere conferenties van religieuzen, is door de Congregatie voor de Instituten van Gewijd Leven en Sociëteiten van Apostolisch Leven gevraagd om actief mee te denken en mee te doen in de aanloop naar de eigenlijke bisschoppensynode in 2023 en een inhoudelijke bijdrage aan te leveren.
In de brief is te lezen: “De weg zelf kan worden beschouwd als een ervaring van synodaliteit omdat, zoals paus Franciscus ons voorhoudt: ‘Een synodale Kerk een Kerk is die luistert, die beseft dat luisteren ‘meer is dan alleen maar horen’. Het is een wederzijds luisteren waarin iedereen iets kan leren. Het volk van gelovigen, het college van bisschoppen, de bisschop van Rome: allen luisterend naar elkaar, en allen luisterend naar de Heilige Geest, de ‘Geest van de waarheid’ (Joh. 14:17), om te weten wat de Geest ‘spreekt tot de Kerken’ (Openbaring 2:7)’.”
Het Bestuur KNR geeft graag gehoor aan de oproep van de Congregatie. In 2022 zal de KNR een aantal (online) bijeenkomsten organiseren om met de religieuzen in gesprek te gaan over de thema’s en vragen rond de Synode. Concrete informatie over de activiteiten is te vinden in de agenda op deze site.
Op deze speciale Synodepagina’s vindt u meer informatie en achtergrondartikelen.
Communio, participatio en missio
De 16de Gewone Algemene Assemblee van de Bisschoppensynode in 2023 heeft drie sleutelwoorden: ‘Communio, participatio en missio’. Het zijn de pijlers van een synodale Kerk en er is geen hiërarchie tussen hen: elk van hen verrijkt en oriënteert de andere twee, aldus de voorbereidende documenten.
Communio
God brengt ons samen als verschillende volkeren rond één geloof. De gemeenschap die wij delen vindt haar diepste wortels in de liefde en eenheid van de Drie-eenheid. Christus is het die ons bij de Vader brengt. Hij verenigt ons door de heilige Geest. Samen worden wij geïnspireerd door het Woord van God, de levende traditie van de Kerk en de sensus fidei. God heeft een plan met elk individu en met de gemeenschap. Daarom heeft iedereen een rol in het onderscheiden én uitleven van Gods roeping.
Participatio
Alle gelovigen zijn geroepen zijn om elkaar te dienen door de gaven die ieder van hen van de heilige Geest heeft ontvangen. In een synodale Kerk deelt de hele gemeenschap in de opdracht om te bidden, te luisteren, te dialogeren, te onderscheiden en advies te geven over het nemen van pastorale beslissingen die zo dicht mogelijk bij Gods wil liggen. Er is inspanning voor nodig om de kwetsbaren en mensen die zich uitgesloten voelen daadwerkelijk te laten deelnemen.
Missio
Het synodeproces is bedoeld om de Kerk in staat te stellen beter te getuigen van het Evangelie, vooral bij hen die leven in de periferie: zowel op spiritueel, sociaal, economisch, politiek als geografisch gebied.
Drie fasen
Het synodale traject bestaat uit drie fasen:
Diocesane fase:
Op 17 oktober 2021 werd in alle bisdommen ter wereld het startsein voor deze fase gegeven. Vooral in de deze fase is het de bedoeling om een ruime raadpleging van het godsvolk tot stand te brengen: lokale kerken, gemeenschappen van religieuzen, lekenbewegingen en theologische faculteiten. De bisschoppenconferenties en conferenties van religieuzen versturen in augustus 2022 een schriftelijke synthese van maximaal tien pagina’s naar Rome.
Continentale fase:
Op basis van de resultaten van de diocesane fase wordt een eerste werkdocument, Instrumentum laboris, opgesteld dat vanaf het najaar van 2022 op continentaal niveau wordt besproken. Die continentale fase duurt van september 2022 tot maart 2023.
Universele fase:
De bevindingen van de continentale raadpleging worden in maart 2023 naar het algemene secretariaat van de Bisschoppensynode gestuurd. Dat publiceert in juni 2023 een tweede Instrumentum laboris, dat de leidraad zal vormen van de Bisschoppensynode in oktober 2023.
Tien thema’s
Het Secretariaat van de Bisschoppensynode heeft een Vademecum en voorbereidingsdocument opgesteld voor de ‘diocesane fase’. Deze bevatten tien kernthema’s met vragen die uitnodigen tot gesprek. Niet alle thema’s hoeven aan bod te komen, geeft het Vademecum aan. Het staat bisschoppenconferenties en conferenties van hogere oversten vrij om die thema’s te kiezen die het meest relevant zijn voor de lokale situatie. Het gaat om de volgende thema’s:
- TOCHTGENOTEN: Wie zijn in onze lokale Kerk degenen die ‘samen de weg gaan’? Hoe worden wij geroepen om te groeien als metgezellen? Welke groepen of individuen worden gemarginaliseerd.
- LUISTEREN: Luisteren vereist een open geest en hart, zonder vooroordelen. Hoe spreekt God tot ons door stemmen die wij soms negeren? Wat faciliteert of verhindert ons luisteren?
- DUIDELIJK ZIJN: Wat vergemakkelijkt of hindert ons om met moed, vrijmoedigheid en verantwoordelijkheid in onze lokale Kerk en in de maatschappij te spreken?
- VIEREN: Inspireren en leiden het gebed en de liturgische vieringen daadwerkelijk ons gemeenschappelijk leven en de zending van onze gemeenschap?
- ZENDING: Hoe wordt iedere gedoopte geroepen te participeren aan de zending van de Kerk? Welke gebieden van de zending verwaarlozen wij?
- DIALOOG: Welke ervaringen van dialoog en samenwerking hebben wij met gelovigen van andere religies en met hen die tot geen enkele religie behoren?
- OECUMENE: Welke relaties heeft onze kerkelijke gemeenschap met leden van andere christelijke tradities en denominaties? Wat delen wij en hoe gaan wij samen de weg?
- GEZAG EN PARTICIPATIE: Hoe wordt gezag of leiding binnen onze lokale Kerk uitgeoefend? Hoe wordt medeverantwoordelijkheid in praktijk gebracht?
- ONDERSCHEIDEN EN BESLISSEN: Hoe kunnen wij groeien in de gemeenschappelijke geestelijke onderscheiding?
- VORMING IN SYNODALITEIT: Hoe kan onze kerkelijke gemeenschap mensen vormen die meer in staat zijn ‘samen de weg te gaan’ door naar elkaar te luisteren, te participeren aan de zending en zich voor een dialoog in te zetten?
De Kerk van God is in synode bijeengeroepen
Myriam Wijlens is Nederlands theologe en hoogleraar canoniek recht aan de Universiteit van Erfurt (Duitsland). Paus Franciscus benoemde Myriam Wijlens tot “consultor” van de Vaticaanse Bisschoppensynode. Pater Stefan Tertünte scj sprak met haar over de Synode en welke rol de religieuzen hierbij kunnen spelen. Een ingekorte versie van het interview is verschenen in Bulletin 2021-3. Hiernaast kunt u de tekst van het volledige interview vinden.
Activiteiten van de KNR
De KNR organiseerde op 10 januari 2022 een webinar met prof. dr. Myriam Wijlens, hoogleraar canoniek recht te Erfurt. Zij is door paus Franciscus benoemd als ‘consultor’ van de Bisschoppensynode 2021-2023. Prof. Wijlens sprak over het synodale proces. Een samenvatting van haar verhaal en de reacties zijn te vinden op deze site.
In de maanden februari en maart organiseerde de KNR een viertal online bijeenkomsten om met religieuzen verder in gesprek te gaan rond de verschillende thema’s van de synode.