Waar investeren kloosters hun geld in en waarom? Ook daarmee kunnen ze laten zien dat ze de zorg voor de schepping serieus nemen, vindt abt Denis Hendrickx van de Abdij van Berne in Heeswijk. Voor hem is de pauselijke encycliek Laudato Si’ een belangrijke leidraad.
Zorg voor de schepping
Wie de abdijkerk in Heeswijk betreedt, wordt gadegeslagen door een levensgrote pater Gerlachus van den Elsen. Zijn beeltenis werd na zijn overlijden in 1927 in een hoeksteen uitgehouwen. Het was een eerbetoon van de arme Peelboeren aan de ‘boerenapostel’, die hen vooruitgeholpen had door de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank op te richten – de latere Rabobank.
Voor abt Denis Hendrickx is Van den Elsen een aansprekend voorbeeld. “Wat betekent zijn gedachtegoed voor nu? Kunnen wij ook iets met de coöperatieve gedachte, bijvoorbeeld in de agrarische sector hier in Brabant? ‘Samen sterker’ was toen het idee. Nu lijken milieubeweging en boeren soms wel tegenover elkaar staan.”
Ja, Hendrickx vindt ook dat de landbouw anders georganiseerd moet worden: kleinschaliger, met meer oog voor milieu en dierenwelzijn. Maar hij wil niet alleen met de vinger wijzen. “Dat hebben we al te veel gedaan, ikzelf misschien ook wel. Het gaat om een gemeenschappelijk probleem. Kunnen we ook samen een oplossing vinden?”
De norbertijnen in Heeswijk vormen de oudste kloostergemeenschap van Nederland: dit jaar vieren ze het negenhonderdjarig bestaan van hun orde. De ‘witheren’ richten zich behalve op het gebed, traditioneel ook op de noden in hun omgeving. Daarom wil de Abdij van Berne ook een ‘platform’ zijn om dit soort maatschappelijke kwesties te bespreken, bijvoorbeeld tijdens de jubileumconferentie, die vanwege corona is uitgesteld naar begin 2022.
De zorg voor de aarde en de zorg voor de mens – in dit geval de boeren – hebben voor de abt alles met elkaar te maken. Hij is dan ook zeer ingenomen met de encycliek Laudato Si’. Daarin roept paus Franciscus op tot een radicale ommekeer: het behoud van de schepping, betere levensomstandigheden voor de zwakkeren en het welzijn van de generaties die na ons komen moeten voorop staan.
“Het is misschien wel het enige echt geïntegreerde document”, zegt Hendrickx. Ook voor de Commissie Beheer en Bestuur van de Konferentie van in Nederland gevestigde Religieuzen (KNR), waarvan hij voorzitter is, is Laudato Si’ een belangrijke richtlijn. Het gaat dan om bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen in het eigen gebouw en om beleggingen.
Verduurzaming
Trots laat Hendrickx de Handleiding verduurzaming kloostergebouwen zien, die de KNR onlangs samen met de provincie Noord-Brabant uitbracht. Daarin zijn de ervaringen verwerkt van een ‘energiescan’ bij zeven Brabantse kloosters. “Vanwege de monumentale waarde zijn zonnepanelen en dubbele ramen vaak niet mogelijk. We zijn nu in gesprek over wat de provincie wel wil meefinancieren.”
Met de protestantse predikante Karin van den Broeke richtte hij De Nieuwe Beurskoers op, een vereniging van kerken die beursgenoteerde ondernemingen wil stimuleren om bij te dragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN. Dat gebeurt door het gesprek aan te gaan, bijvoorbeeld met ING over de bonusregeling voor de top of met de voedselindustrie over het inkoopbeleid.
Maar parochies en kloosters kunnen zelf ook invloed uitoefenen, benadrukt hij. Door fairtrade producten te kopen, te kiezen voor verantwoorde beleggingen of door aandeelhouder te worden en mee te praten. “Leg je oor bij anderen te luister”, luidt zijn advies. “Kloosters zijn vaak eigenheimers, maar je hoeft niet alles zelf uit te vinden.”
Ja, hij weet maar al te goed dat veel kloosters door corona momenteel andere prioriteiten hebben. Zijn ze zelf niet getroffen, dan merken ze de gevolgen van de maatregelen wel in hun huishoudboekje: geen gasten, geen activiteiten en een winkel die dicht moest. En dan telt de opbrengst misschien zwaarder dan de ethisch meest verantwoorde investering.
Toch is het hoogste rendement niet zaligmakend, meent de abt. “Zelfs economen zeggen nu dat het lang niet altijd vaststaat dat het hoogste rendement op de langere termijn ook het beste is. De verspilling van grondstoffen moet het uitgangspunt zijn. Dan kan de opbrengst van alternatieve beleggingen even groot of zelfs groter zijn.”
Laten we, zoals zeker in het begin van de coronacrisis ook gebeurde, verantwoordelijkheid nemen voor elkaar, bepleit Hendrickx. “Daar moeten we de samenleving op inrichten. Want de grootste crisis, de klimaatcrisis, moet nog komen.”
Door Pauline van Kempen – Katholiek Nieuwsblad
Dit artikel verscheen eerder in het Katholiek Nieuwsblad in de reeks groene kloosters.
Meer informatie: Abdij van Berne