Harriet Tubman Huis
Juridische belemmeringen maken het voor vluchtelingen en uitgeprocedeerde asielzoekers onmogelijk een maatschappelijk en onafhankelijk bestaan op te bouwen. Hun noodgedwongen bestaan in de marge van de samenleving vergroot de kans op uitbuiting en misbruik. Angst voor autoriteiten belemmert hun de toegang tot essentiële voorzieningen zoals onderwijs en medische zorg.
Het Harriet Tubman Huis is een stichting voor de tijdelijke opvang van een klein aantal ongedocumenteerde vrouwen en hun kinderen die door procedureproblemen niet in de reguliere opvang terecht kunnen. KNR-PIN steunt deze stichting. Om die reden en omdat er veel wisselingen zijn geweest in het bestuur, in de coördinatoren en in de vrijwilligersgroep, leek het zinvol om eens te gaan kijken bij het Harriet Tubman Huis en in gesprek te gaan.
Sinds de oprichting in 1999 huurt de stichting drie flats naast elkaar voor de opvang deze vrouwen en hun kinderen. Deze flats liggen in Amsterdam Zuid-Oost, ook bekend als De Bijlmer.
Ik ontmoet één van de bestuursleden van de stichting, Marina d’Engelbronner. Het ‘kantoor’ is een klein gedeelte van de drie flats en is niet veel meer dan een keukentafel en een keukenblokje. De vrouwen die tijdelijk zijn ondergebracht bij het Harriet Tubman Huis worden verwezen door het ASKV, er is een eendrachtige samenwerking tussen deze partijen. Én, er is een wachtlijst.
Zoals gezegd zijn er veel wisselingen geweest, dat heeft voor een belangrijk deel te maken met het feit dat de stichting dit jaar 25 jaar bestaat. Ook de vrijwilligers van het eerste uur zijn inmiddels op een leeftijd dat het welletjes is geweest. Zo legde de penningmeester vorig jaar op 82-jarige leeftijd zijn pen neer en zijn er meer van dit soort voorbeelden.
Datzelfde gold voor de (vrijwillige!) coördinatoren. In tegenstelling tot wat we vaak bij andere stichtingen zien, staan de coördinatoren hier NIET op de loonlijst. Dat dat bij anderen vaak wel gebeurt, heeft als reden dat de continuïteit beter gewaarborgd is en er ook iemand is waar de vrijwilligers terecht kunnen. Een coördinator is ook vaak de terugkoppeling naar het bestuur. Tot vorig jaar had het Harriet Tubman Huis veel geluk met haar coördinatoren. Eén van hen was een voormalig verpleegkundige, een andere had veel met vluchtelingen gewerkt in een AZC. Ook deze dames zijn inmiddels gestopt. Er is vervanging vanuit de vrijwilligersgroep. Het bestuur is ook – vanwege het belang van een goede coördinator en het behouden van vrijwilligers – aan het overwegen of er niet een coördinator in dienst moet worden genomen.
In 2020 zijn er statutenwijzigingen geweest. Reden hiervoor was onder meer dat de opvang in Nederland stroopt. Er is té veel vraag naar deze tijdelijke opvang en als iemand verder kán, omdat de rest geregeld is, blijkt er geen woonruimte beschikbaar te zijn. Een vrouw met kinderen op straat zetten is ook geen optie. Daarom is het maximum verblijf in dit huis van zes maanden naar drie jaar gegaan. Een andere reden is dat het hele traject van een asielaanvraag in een slakkengang gaat! Dat zal u niet zijn ontgaan.
Bij de komst van een nieuwe moeder met kinderen, wordt zo goed mogelijk gekeken of dit ook past in het huis. Er wonen veel culturen en getraumatiseerde moeders en kinderen in een klein flatje en alle partijen zijn erbij gebaat dat dit zo goed mogelijk verloopt. Tot op heden zijn er geen gevaarlijke situaties ontstaan met de vrouwen. Toch proberen sommige landen van herkomst de vrouwen ‘terug te winnen’. Het zijn bizar genoeg, met name de eigen kerken die de vrouwen soms zo ver krijgen.
Werken aan de toekomst
De vrouwen die in het Harriet Tubman Huis komen wonen hebben vaak al een eigen advocaat die ze ook houden gedurende de tijd dat een aanvraag loopt. De kinderen kunnen naar school. De moeders leren Nederlands, volgen soms andere cursussen en worden op diverse terreinen begeleid, maar altijd met het oog op empoweren. Zodat ze ofwel in Nederland, of eventueel elders een bestaan kunnen opbouwen. De vrouwen zijn zelf verantwoordelijk, maar kunnen om hulp vragen. De coördinatoren zijn dan ook op bepaalde tijden in de week op het kantoortje aanwezig. De vrouwen doen voor de rest alles zelf. Er is een huisoverleg waarin huishoudelijke taken verdeeld worden tussen de vrouwen onderling en waarbij eventuele problemen besproken worden. Elke vrouw krijgt ook een buddy toegewezen, die helpt de bewoonster en haar kinderen helpt waar mogelijk.
In die zin is het hier ook anders dan bijvoorbeeld Stichting Seguro in Utrecht en Stichting ROS in Rotterdam. Dat zijn locaties waar de vrouwen binnen kunnen lopen voor advies, hulp en ontmoeting, maar het is niet hun huis. In het geval van het Harriet Tubman Huis, is het puur en alleen hun (t)huis. Ik mocht er een kijkje nemen en ik moet zeggen dat ik me toch enigszins een indringer voelde. De vrouwen waren heel aardig en vertelden dat ze heel blij waren met deze tijdelijke plek en de hulp die ze geboden kregen. Wie ik was? Iemand namens een van de fondsen. Iemand die iets te zeggen had over al dan niet een bijdrage. Dat voelde ongelijk.
Professionalisering
De stichting viert dit jaar haar 25-jarig bestaan. Daar zal wel enige aandacht aan worden gegeven. De plannen die er liggen, zijn het intensiveren van de samenwerking met ASKV, zodat ook hulp vanuit die kant kan worden gegeven. Ook wil men inzetten op professionalisering, eventueel door het aanstellen dus, van een betaalde coördinator.
Het huidige bestuur is bekwaam op diverse terreinen en is daarmee complementair, bovendien is er verjonging binnen het bestuur. De bestuursleden zijn veel in gesprek met gemeentes, woningcorporaties en dergelijke om toch de voortgang te houden.
Ik heb gezien dat de vrouwen met hun kinderen in een sobere flat wonen in de Bijlmer. Daar komt geen luxe aan te pas. Elke cent wordt naar mijn idee goed besteed. De stichting doet wat ze kan, maar loopt tegen maatschappelijke muren op; dat frustreert soms. Dat het Harriet Tubman Huis in die zin gesteund wordt in de exploitatie, is eigenlijk een heel goed iets.
Het is een kleine stichting die groots werk doet. Die het verschil maakt voor deze vrouwen.
ASKV
Voor ongedocumenteerde vluchtelingen die niet terug kunnen of durven keren bestaan in Nederland nauwelijks voorzieningen. Daarom werden in 1987 het Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen (ASKV) en het Steunpunt Vluchtelingen de Pijp opgericht. In 1997 fuseerden zij tot ASKV/Steunpunt Vluchtelingen. Zo zetten zij zich al ruim dertig jaar in voor vluchtelingen en uitgeprocedeerde asielzoekers