Terwijl het klassieke religieuze leven afneemt in Nederland, zijn er de afgelopen decennia veel nieuwe religieuze gemeenschappen ontstaan. Binnen de nieuwe bewegingen die zijn ontstaan na Vaticanum II trekken priesters, toegewijde mannen en vrouwen en alleenstaanden vaak samen op. Een voorbeeld daarvan is de Gemeenschap Chemin Neuf. Pater Emmanuel Pannier, lid van de Gemeenschap in de
Paulusabdij, licht dit toe.
Emmuanel Pannier Chemin Neuf. Foto: Gerard Moorman.
Direct na binnenkomst in het klooster merk ik het verschil in sfeer met de tijd dat de benedictijnen hier
nog leefden. In mijn studententijd kwam ik hier af en toe op retraite. Iets van de verstilde sfeer is er nog, maar het voelt lichter, huiselijker. Wanneer ik dit gevoel deel met Emmanuel, merkt hij op: “Dat is nu het verschil tussen een contemplatieve gemeenschap en een apostolische gemeenschap.”
Emmanuel (61) woont sinds september 2018 in de Paulusabdij. Hij kwam als twintiger via een jezuïet
in contact met Chemin Neuf. Hij had een diploma business studies op zak en had enkele jaren gewerkt
bij een groot bedrijf. Maar hij verlangde naar een diepere relatie met Christus. In 1992 begon hij als 27-jarige binnen de Gemeenschap aan een vormingsperiode. Tijdens deze periode kwam hij tot zijn grote verrassing zijn priesterroeping op het spoor. In 1993 begon hij aan de priesteropleiding. In 2003 engageerde hij zich voor het leven als celibatair in de Gemeenschap en in 2006 werd hij tot priester gewijd.
Vestiging in Nederland
Ik heb gelezen dat Chemin Neuf aanvankelijk aarzelde om zich hier te vestigen. Hoe komt dat?
“In 2003 kwam de abt van de Sint-Paulusabdij naar de Gemeenschap Chemin Neuf. De monniken wilden hun klooster niet zomaar ver kopen en zochten naar mensen die hun leven van gebed op een nieuwe manier wilden doorzetten. De Raad van Chemin Neuf twijfelde. Zou een gebedscentrum in het geseculariseerde Nederland wel kans maken? In 2005 heeft men toch ‘ja’ gezegd voor een proeftijd. De onderscheiding die daarop volgde voelde positief.
Daarbij speelde de grote openheid en generositeit van de monniken een belangrijke rol. Zij waren bereid alles zomaar van gemeenschap naar gemeenschap over te dragen. Een ander factor was de aanwezigheid van een aantal leden van Chemin Neuf in Nederland. In 2006 kwamen de eerste broeders en zusters van de Gemeenschap naar Oosterhout.
De eerste jaren waren gericht op de opbouw van gemeenschapsleven ter plekke en het starten van de typische missies van de Gemeenschap: de jongerenmissie, de Kana-missie voor echtparen en gezinnen, en de Ignatiaanse retraite. Heel bijzonder was dat de EO in 2013 vroeg of wij wilden meewerken aan het programma ‘Op zoek naar God’, waarin een aantal BN’ers een week in stilte doorbrengen in een klooster. Die uitzending heeft veel in beweging gebracht. We raakten in protestantse kringen bekend. De meeste gasten die we nu ontvangen voor stilte- en gezinsretraites (KANA) zijn protestants. Dat is redelijk uniek ten opzichte van Chemin Neuf op andere plekken in de wereld.”
Gemeenschap van mannen, vrouwen en gezinnen
Wie wonen hier momenteel?
“We leven hier nu met negen leden: vijf toegewijde broeders en zusters, een alleenstaande, en twee echtparen die allebei drie kinderen hebben. De leden komen uit verschillende landen: Nederland, Polen, Tsjechië, Duitsland, Frankrijk en Burundi. Er zijn 26 gastenkamers. Naast de mensen die komen voor een retraite, kan men ook een dagje meeleven. Dat is elke donderdag en mensen delen dan onze gebedsleven, hebben tijd om elkaar te ontmoeten en helpen mee met allerlei klussen. Een keer in de maand vieren we op die donderdag het avondmaal op protestantse wijze. Dat is altijd een bijzondere
oecumenische ervaring voor mij. De dinsdag is een dag van stilte en bezinning voor de leden van de Gemeenschap. Op die dag ontvangen wij meestal geen gasten.”
Nieuwe vorm van religieus leven
Chemin Neuf lijkt een nieuw hoofdstuk in te luiden in de geschiedenis van het religieuze leven. Want toegewijde mannen en vrouwen, gezinnen en alleenstaanden trekken intensief samen op.
“Je moet dit zien tegen de achtergrond van het Tweede Vaticaans Concilie en de stichting van nieuwe
bewegingen en gemeenschappen. In Frankrijk ontstonden begin jaren ’70 een flink aantal gemeenschappen in de context van de Charismatische Vernieuwing. Een kenmerk van deze bewegingen en gemeenschappen is dat mannen en vrouwen, celibatair en getrouwd, samen optrekken en getuigen van het evangelie. Een verschil tussen beweging en gemeenschap is wel de gehoorzaamheid. Wij beloven als leden van Chemin Neuf een ‘broederlijke onderdanigheid’ te beleven tegenover onze broeders of zusters die verantwoordelijkheid dragen.”
Samenwerking tussen levensvormen
Hoe heeft de samenwerking tussen de verschillende levensvormen zich ontwikkeld binnen Chemin Neuf?
“In het begin lagen alle opties open voor de zeven ongetrouwde mannen en vrouwen die aan het begin staan van Chemin Neuf. Twee ontvingen de roeping om priester te worden. Toen deed zich de vraag voor of zij priester zouden worden van het aartsbisdom Lyon of van de Gemeenschap. In de geestelijke onderscheiding kwam naar voren dat ze in de eerste plaats leden van de Gemeenschap wilden blijven. De bisschop van Lyon heeft dit geaccepteerd.
De gemeenschap was sterk betrokken bij grote charismatische bijeenkomsten in Frankrijk. We kregen
contact met mensen die getrouwd waren. Sommigen voelden zich aangetrokken tot de Gemeenschap. Twee jaar na de stichting wilden de eerste echtparen zich aansluiten. Dat was niet voorzien. Na een aantal jaren waarin we probeerden te onderscheiden welke weg te gaan, besloot de Gemeenschap dat gehuwden volwaardig lid konden worden.
Leden die ‘buiten’ wonen
De priesters en de ‘toegewijde broeders en zusters’ leggen de klassieke drie geloften af. Zij leven in wat zij noemen ‘levensfraterniteiten’, onder hetzelfde dak of in hetzelfde pand. Echtparen en gezinnen kunnen ook deel uitmaken van een levensfraterniteit, zoals hier in Oosterhout. Zij beschikken dan wel over een eigen wooneenheid. Daarnaast zijn er ‘wijkfraterniteiten’, waar leden van de gemeenschap bij elkaar in de buurt wonen met ieder een eigen woning. In Nederland hebben we ruim twintig leden die zo leven. Ze delen volledig in het leven van de Gemeenschap. In de eerste versie van onze Constituties staat dat leden naast elkaar moeten wonen of ten hoogste vijf minuten te voet van elkaar vandaan. In de nieuwe Constituties is die bepaling los gelaten.
Waar het om gaat in beide vormen van fraterniteiten is dat leden verbonden zijn met elkaar en elkaar regelmatig ontmoeten voor gebed, broederlijk leven (een wekelijkse samenkomst staat centraal, waar wij proberen open te delen over ons leven), ontspanning, missie en vorming. We gebruiken niet graag het woord ‘leken’. We delen als zusters en broeders in één en dezelfde spiritualiteit, we zijn één gemeenschap wereldwijd door een gezamenlijke roeping. Het maakt niet uit of iemand alleenstaand,
gehuwd of een toegewijde broeder of zuster is: iedereen kan verantwoordelijkheden op zich nemen op alle niveaus. Op eigen initiatief of omdat hij daartoe wordt geroepen door de broeders en zusters.
De laatste jaren zijn we als Gemeenschap Chemin Neuf bezig om scherper te onderscheiden wat de specifieke roeping van de gehuwde en alleenstaande leden is en om die roeping te bemoedigen. Hoe kunnen we hen helpen om hun roeping in hun beroep verder te ontwikkelen?”
Gemeenschap Chemin Neuf
De Gemeenschap Chemin Neuf is in 1973 ontstaan uit een gebedsgroep te Lyon (Frankrijk). Stichter is o.a. pater Laurent Fabre s.j.. De spiritualiteit van Chemin Neuf wortelt in de Ignatiaanse traditie en in de Charismatische Vernieuwing. De Gemeenschap is snel gegroeid in haar 50-jarig bestaan. Momenteel is ze in dertig landen aanwezig en telt ongeveer 2500 leden.
De eerste missie van Chemin Neuf is evangelisatie in woord en daad. Dat vertaalt zich vooral in het leiden van retraites (Ignatiaanse retraites, ‘geestelijke oefeningen’) en in de vorming. Daaruit zijn de missies ontstaan voor tieners, voor jonge volwassenen en voor echtparen en gezinnen (de ‘Kana missie’).
De gemeenschap beheert vier vormingscentra die voor iedereen toegankelijk zijn (in Frankrijk, Spanje, Ivoorkust, en de VS). De gemeenschap beheert ook 25 studentenhuizen en organiseert zomerfestivals die enkele duizenden jongeren samenbrengen. Sinds 1995 zijn ongeveer 30 parochies in een
tiental landen aan de gemeenschap toevertrouwd. Inzet voor gerechtigheid uit zich op verschillende manieren: medische aanwezigheid in Afrika, Frankrijk en Brazilië; actie met straatkinderen in Congo, Madagaskar, de Filippijnen en Mauritius; educatieve aanwezigheid in scholen en onder migranten; professionele en politieke reflectie en engagement; verdediging van het milieu.
Oecumenische roeping
De Gemeenschap heeft een sterke oecumenische roeping. De leden komen uit alle mogelijke christelijke tradities. Ze verbinden zich met de gemeenschap zonder de verbondenheid met hun eigen denominatie te verbreken. ‘Eenheid’ is een sleutelwoord voor de spiritualiteit en het apostolaat van Chemin Neuf: dienst aan de eenheid van de persoon, het gezin, de gemeenschap, de kerk(en) en tussen culturen en naties. De liturgie laat ook iets zien van de roeping tot eenheid.
In 1984 werd de Gemeenschap Chemin Neuf door de aartsbisschop van Lyon opgericht als een openbare vereniging van gelovigen. In 1992 richtte hij het ‘Instituut Chemin Neuf’ op voor priesters en broeders, een Klerikaal Religieus Instituut dat in 2009 werd erkend door het Vaticaan als van Pauselijk
Recht. Het religieus instituut telt ongeveer 400 leden (waaronder 23 novicen). De ongeveer 220 vrouwelijke leden die kiezen voor het toegewijde leven, doen privébeloften en leven volgens de Constituties van het Instituut Chemin Neuf.
De Kring Chemin Neuf is opgericht met Pinksteren 1992 en telt momenteel ca. 3000 leden die, zonder lid te zijn van de Gemeenschap op allerlei manieren betrokken zijn bij de spiritualiteit van de gemeenschap.