In het synodaal proces is de RK Kerk op weg om een luisterende kerk te worden. Wat hebben de verschillende geestelijke tradities onder religieuzen te zeggen over goed luisteren? In het KNR-Bulletin verschijnen daarom dit jaar en komend jaar verschillende artikelen om daar achter te komen. In het voorjaarsnummer van 2024 spreekt zuster Katharina Kluitmann over de Synodale Weg in Duitsland en over de noodzaak tot verandering.
Zuster Katharina Kluitmann is doctor in de psychologie en heeft een diploma in theologie. Eind 2021 werd ze gekozen tot provinciaal overste van de zusters Franciscanessen van Heythuysen in Nederland. Ze pendelt elke week heen en weer tussen het moederhuis van de congregatie en Münster. Ze was tot voor kort ook voorzitster van de Deutsche Ordensobernkonferenz (DOK) en in die hoedanigheid nauw betrokken bij de Synodale Weg die de Duitse katholieke Kerk eind 2019 begon. Dat was dus twee jaar voordat paus Franciscus het wereldwijde Synodaal Proces opende.
In het interview vertelt ze over de aanleiding en het proces. “Belangrijk is dat in onze uitwisselingen ook de menselijke ervaringen een plek hadden, en niet alleen de theologie. Ik kan in de catechismus van alles lezen. Maar als een goede man naast me vertelt hoe hij lange tijd heeft geworsteld met zijn homoseksualiteit en vergeefs heeft gebeden dat hij hetero zou worden, dan verandert er iets. Het stemt tot nadenken. Dat is een groot winstpunt, want bij ervaringen horen ook emoties. Er zijn mensen, waaronder ook nogal wat bisschoppen, die zeggen dat we emoties buiten het Synodaal Proces moeten laten. Maar als psycholoog kan ik zeggen: dat werkt niet. Emoties zijn deel van het mens-zijn.”
Bijdrage religieuzen
Terugblikkend op de synodale gesprekken van de afgelopen jaren, merkt zuster Katharina op dat religieuzen een belangrijke bijdrage hebben kunnen leveren. Dat had deels te maken met hun onafhankelijke positie binnen de Kerk. “Vooral vrouwelijke religieuzen hebben zich vaak duidelijk uitgesproken,” zegt ze. “Ik heb van velen gehoord hoezeer ze dat hebben gewaardeerd. Wij konden open spreken, omdat we in hoge mate onafhankelijk staan ten opzichte van de hiërarchische structuren. Pastorale werkers, priesters en bisschoppen zijn soms bang voor hun hachje. Angst is een groot thema in de gesprekken.”
Franciscaanse elementen
Op de vraag welke elementen in de franciscaanse traditie een bijdrage kunnen leveren aan synodaliteit, wijst zuster Katharina op twee dingen. Ten eerste op een spiritualiteit van gemeenschap, waarin autoriteit dienend wordt verstaan. De bestuursstructuur is eerder bottom-up dan top-down.
Ten tweede wijst ze op de spiritualiteit van broeder- zusterschap die zover reikt dat ze de hele schepping insluit, zoals het beroemde Zonnelied van Franciscus laat zien. Zon en maan en rivieren zijn ook onze broeders en zusters.
Verscheidenheid als rijkdom
Zuster Katharina hoopt op veranderingen bijvoorbeeld met betrekking tot de wijding van vrouwen: “Tegelijk denk ik dat we ons niet blind moeten staren of iets officieel wordt goedgekeurd of niet. Als er bepaalde ideeën leven in de wereld, dan zijn die er gewoon. Wat mij betreft zoeken we al naar gelang de context naar specifieke oplossingen. Dus dat het in een bepaald land zo wordt geregeld en in een ander land zo. Dat betekent niet dat de ene of andere manier beter is. We kunnen verschillend zijn en toch gezamenlijk blijven optrekken.
Wat ik echt hoop is namelijk dat we samen blijven. Dat we mét elkaar praten en niet achter elkaars rug om. Dat wij gezamenlijk oplossingen vinden voor concrete vragen en problemen. En dat wij verscheidenheid leren zien als een rijkdom.”