De Konferentie van in Nederland gevestigde Religieuzen (KNR) heeft in februari al haar leden uitgenodigd om mee te denken en te praten over de thema’s die door de Landelijke Werkgroep Synodaliteit zijn aangedragen. Tijdens elk van de regiovergaderingen, die de KNR elk voorjaar organiseert voor de religieuze instituten, is speciaal tijd genomen voor synodale gesprekken. Daarnaast hebben meer dan twintig religieuze gemeenschappen verslagen gestuurd aan de KNR van synodale gesprekken rond verschillende thema’s. Daarbij kwamen ook onderwerpen aan bod die niet direct vallen onder een van de thema’s in de landelijke handreiking van de Werkgroep Synodaliteit, maar wel specifiek horen bij het religieuze leven. Een samenvatting van al deze gesprekken is toegestuurd aan het secretariaat van de RK Kerkprovincie als onderdeel van de Nederlandse bijdrage voor de Synode in oktober 2024.
Thema 1: Ons gedoopt-zijn als basis van ons Kerk-zijn
De doop is het begin van een levenslang proces van leren, overwegen en getuigen. Het is goed als we ons meer bewust worden van de betekenis van onze doop. Door de doop worden we onderdeel van een gemeenschap. Deze is belangrijk om ons te helpen groeien in het geloof. Meer ondersteuning en aandacht voor ouders bij geloofsopvoeding kunnen daarbij helpen.
De religieuzen benadrukken het belang verscheidenheid te omarmen. Ze spreken van een fundamentele gelijkwaardigheid van alle gedoopten die allen hun eigen gaven hebben die ze kunnen inzetten binnen de kerk.
Sommige religieuzen geven aan dat het vruchtbaar lijkt om de Geest die verbindt als leidend beginsel te hanteren in plaats van de doop. In contacten met andersgelovigen en niet-gedoopten ervaren religieuzen dikwijls een diepe geestverwantschap. Ze vragen daarom ook om openheid en steun voor allerlei nieuwe initiatieven. In een van de verslagen was te lezen: Äl deze neiwue scheuten zien wij opkomen uit de verouderde stronk van het religieuze leven in Nederland en daar vinden wij aanwijzingen voor de Kerk van morgen.”
Thema 2: Vorming in een missionaire Kerk
De missie van de Kerk bestaat uit verkondiging en getuigenis. Die twee – onderwijzen en voorleven, woorden en daden – horen bij elkaar. Maar veel religieuzen zeggen dat de liefde voor medemensen de diepste grond is. Door goed te doen, getuig je van Gods goedheid en liefde voor alle mensen. Respectvol luisteren en kijken naar de ander zijn daarbij van groot belang. Ieder mens moeten we benaderen als drager van Christus en dat vraagt een open houding. Nieuwe inzichten zijn soms te vinden buiten onze comfortzone, in de ontmoeting met mensen die gemarginaliseerd worden.
Mensen zoeken naar betekenis in hun leven en ons geloof heeft daarin veel te bieden. Wel is het de uitdaging om uit onze rijke traditie datgene naar boven te halen wat voor mensen van nu van betekenis kan zijn. Kerkgebouwen en kloosters kunnen daarbij ingezet worden als ‘stille getuigen’.
Veel religieuzen beseffen door hun wereldwijde contacten, dat we deel uitmaken van een wereldkerk. Ze geven aan dat we kunnen leren van andere culturen waarin de vorm van liturgie minder strak en ingetogen is. Maar verschillen in geloofsbeleving kunnen ook een uitdaging vormen. Dat leidt tot een aanbeveling om te onderzoeken hoe we culturele verscheidenheid in onze geloofsbeleving ruimte kunnen geven.
Thema 3: Deelname aan een verwelkomende Kerk
Veel religieuzen hebben de fundamentele ervaring deel uit te maken van de Kerk ‘in lief en leed’. Maar voelen wel de pijn van anderen die zich buitengesloten voelen. “Als anderen uitgesloten worden, kun je jezelf ook niet welkom voelen”. Liefde moet daarom voorrang hebben op regels en wetten.
De voornaamste elementen van een verwelkomende Kerk zijn nabijheid en aandacht en luisteren. Wezenlijk is ook dat er ruimte wordt geboden aan mensen om actief betrokken te raken. We zijn sámen Kerk. Uitnodigend en verwelkomend zijn is een taak van alle kerkleden.
Een voorwaarde voor een levende gemeenschap i openheid. Mensen moeten eerlijk kunnen spreken over wat hen dwarszit. Luisteren en respect voor elkaar zijn daarbij voorwaarden.
Religieuzen voelen zich soms niet goed gezien door de kerkelijke leiding. “De focus lijkt vaak exclusief op het parochieleven te liggen terwijl de religieuze spiritualiteit andere dimensies naar voren kan brengen.”
Thema 4: vrouwen in het leven en de zending van de Kerk
Er zijn verschillende ervaringen en meningen van vrouwelijke religieuzen. Er zijn echter wel duidelijke gemeenschappelijke patronen te zien. Rol en ruimte van vrouwen in de Kerk lijkt sterk afhankelijk van de pastoor of bisschop. Veel religieuzen zijn dankbaar voor het werk van diakens, priesters en bisschoppen maar zien ook de pijn die veel vrouwen lijden aan de Kerk. Ze hopen dat het synodaal proces een weg kan zijn naar herstel door te luisteren naar deze vrouwen en hun ervaringen te erkennen. In priesteropleidingen zou hiervoor meer aandacht moeten komen.
Veel religieuzen, zowel mannen als vrouwen, pleiten voor verruiming van de mogelijkheden voor vrouwen om zich in te zetten op alle niveaus van de Kerk. Zij zouden daarvoor ook de toerusting moeten krijgen. Over de wijding van vrouwen verschillende meningen. Sommigen maken zich er niet druk over, anderen vinden dat de mogelijkheid tot diakenwijding wel het minste is en weer anderen pleiten voor openstelling van het priesterambt. Opgemerkt wordt dat een fundamentele discussie over ambt, macht en dienstbaarheid hierbij noodzakelijk is.
Punten vanuit de monialen
Enkele punten werden specifiek aangekaard door monialen. Moniale gemeenschappen zijn afhankelijk van priesters voor de bediening van de sacramenten. Opgemerkt werd dat een grote nadruk op de eucharistieviering soms in spanning kan staan met de grote waarden van de Godsontmoeting in het getijdengebed en de geestelijke lezing. Terwijl deze laatste twee belangrijke pijlers zijn van hun religieuze leven.
Er lijkt soms gebrek te zijn aan kennis en wederzijds begrip en samenwerking tussen de verschillende levensvormen en geledingen in de Kerk in het bijzonder tussen parochies en kloosters. En dat terwijl we allen ledematen zijn van ene Lichaam van Christus. We laten hierdoor kansen tot groei onbenut.
Lees de hele samenvatting KNR van gesprekken van religieuzen ter voorbereiding op de Synode 2024
Andere gespreksverslagen uit de consultatieronde voor de Synode zijn te vinden op Luisterend op Weg